حزب جمهوری اسلامی
حزب جمهوری اسلامی حزبی سیاسی و مذهبی بود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در ۲۹ بهمن ۱۳۵۷ اعلام موجودیت کرد، و از مهمترین تشکل‌های سیاسی پس از آن بود که اکثریت مجلس اول و دوم و همچنین دولت‌های اول تا سوم را در دست داشت. حزب جمهوری اسلامی بر اثر اختلاف‌های داخلی اش در ۱۱ خرداد ۱۳۶۶ منحل گردید.
حزب جمهوری اسلامی | |
|---|---|
| دبیرکل | سید محمد بهشتی (تا ۱۳۶۰) محمدجواد باهنر (تا شهریور ۶۰) سید علی خامنه‌ای (تا پایان) |
| بنیانگذار | سید محمد بهشتی سید عبدالکریم موسوی اردبیلی اکبر هاشمی رفسنجانی سید علی خامنه‌ای محمدجواد باهنر |
| بنیان‌گذاری | ۲۹ بهمن ۱۳۵۷ |
| انحلال و برچینش | ۱۱ خرداد ۱۳۶۶ |
| روزنامه | جمهوری اسلامی |
| مرام سیاسی | ولایت فقیه |
| دین | اسلام شیعه |
بنیان‌گذاران آن روحانیونی چون سید محمد حسینی بهشتی، سید عبدالکریم موسوی اردبیلی، اکبر هاشمی رفسنجانی، سید علی خامنه‌ای و محمد جواد باهنر بودند. پنج تن یادشده به همراه سید حسن آیت، اسدالله بادامچیان، عبدالله جاسبی، میرحسین موسوی،علیرضا محجوب،مهدی کروبی، حبیب‌الله عسگراولادی، سید محمود کاشانی (فرزند آیت‌الله ابوالقاسم کاشانی)، مهدی عراقی و علی درخشان از اعضای شورای مرکزی اولیهٔ حزب جمهوری اسلامی بودند. یکی از مخالفان مهم این حزب احمد مفتی زاده بوده است.
انفجار در دفتر حزب جمهوری اسلامی
حزب جمهوری اسلامی، مهمترین تشکل ایجاد شده توسط حاکمیت و روحانیت در برابر دیگر تشکل‌های سیاسی مانند نهضت آزادی ایران، حزب توده و گروه‌های چپگرا یا ملی‌گرا در دهه نخست جمهوری اسلامی بود. حادثهٔ انفجار در دفتر حزب جمهوری اسلامی در ۷ تیر ۱۳۶۰ که بوسیله ی سازمان مجاهدین خلق صورت گرفت منجر به کشته شدن تعداد زیادی از اعضای اصلی این حزب شد. دبیرکل حزب جمهوری اسلامی، محمد بهشتی بود که در این حادثه به همراه ده‌ها تن از اعضای این حزب کشته شد. سپس محمد جواد باهنر جایگزین وی گشت، اما تنها دو ماه بعد و در هشت شهریور همان سال، او نیز در مقام نخست‌وزیر به همراه محمد علی رجایی، رئیس جمهوری در حادثه انفجار دفتر نخست‌وزیری جان باخت. از آن هنگام تا زمان تعطیلی حزب، سید علی خامنه‌ای رهبر کنونی جمهوری اسلامی، دبیرکلی این حزب را به‌عهده داشت.
در سال ۱۳۶۳ با تأیید اعضای شورای مرکزی عبدالله جاسبی به‌عنوان قائم‌مقام دبیرکل شروع به فعالیت کرد. با توجه به حضور رهبران حزب در دولت عملاً اداره امور اداری و اجرایی حزب توسط جاسبی صورت می‌پذیرفت.
تعطیلی حزب جمهوری اسلامی
در۱۱ خرداد سال ۱۳۶۶ با درخواست دو نفر از رهبران اصلی حزب جمهوری اسلامی، اکبر هاشمی رفسنجانی و سید علی خامنه ای به طرفیت از شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی و تأیید روح‌الله خمینی، به سبب اختلاف‌های داخل حزبی در خرداد ماه ۱۳۶۶ تعطیل شد. گفته می‌شود عامل اصلی انشقاق در این حزب، تضاد آراء و اندیشه‌های اعضای حزب پیرامون نوع نگرش اقتصادی در اداره جامعه بوده‌است.
متن نامه اکبر هاشمی رفسنجانی و سیدعلی خامنه‌ای
«بسم‌الله الرحمن الرحیم
محضر مبارک مرجع عالیقدر و رهبر کبیر انقلاب
حضرت امام خمینی- مدظله‌العالی
همان‌طور که آن رهبر عزیز اطلاع دارند، تأسیس «حزب جمهوری اسلامی» از طرف هیئت مؤسس با مشورت آن مقام معظم و در شرایطی انجام شد که نیاز به یک تشکل در برابر انبوه مسائل در آغاز انقلاب و لزوم انسجام و انتظام نیروهای آگاه و مؤمن و گسترش آگاهی‌های انقلابی و تربیت کادرهای فعال و کارآمد برای اداره کشور و خنثی کردن توطئه گروهک‌ها و عوامل دشمن خارجی و ضدانقلاب داخلی به شدت احساس می‌شد. این حزب در طول سال‌های گذشته در حد توان خود به منظور تثبیت نظام جمهوری اسلامی و انجام تکالیف بزرگی که بر دوش خود حس می‌کرد، از هیچ کوششی فروگذار نکرد؛ و در کوران توطئه‌های چپ و راست با فداکاری و تقدیم شهدایی که بعضی از آنان چهره‌های برجسته و فراموش نشدنی انقلابند، از جمله شهدای هفتم تیر، نقاب از روی نفاق برانداخت و مظلومیت و حقانیت خط امام را به نمایش گذارد. در طول جنگ تحمیلی، حزب جمهوری اسلامی در سراسر کشور به وظیفه اسلامی خود برای بسیج مردم و شرکت فعال در جبهه‌های نور عمل کرد، و جمعی از کادرها و اعضای آن در این جهاد مقدس به افتخار شهادت نایل آمدند. تعبد افراد این حزب به اسلام و اعتقاد راسخ آنان به ولایت فقیه، که خود عامل مهمی در کینه‌توزی ضدانقلاب بود، ایجاب می‌کرد که در مراحل و مقاطع مختلف انقلاب، با کسب رهنمودهایی از آن مقام معظم، حرکت حزب را تنظیم و سیاست‌های آن را پی‌ریزی نمایند.
اکنون به فضل الهی نهادهای جمهوری اسلامی تثبیت شده و سطح آگاهی و درک سیاسی آحاد ملت انقلاب را از جهات عدیده آسیب‌ناپذیر ساخته و روشن‌بینی و توکل و قوت اراده آن رهبر عالیقدر و فداکاری و آمادگی مردم حزب‌الله توطئه‌های ضدانقلاب داخلی و استکبار جهانی را بی‌اثر و کم خطر نموده‌است؛ لذا احساس می‌شود که وجود حزب، دیگر آن منافع و فواید آغاز کار را نداشته، و بلعکس، ممکن است تحزب در شرایط کنونی بهانه‌ای برای ایجاد اختلاف و دودستگی و موجب خدشه در وحدت و انسجام ملت گردد، و حتی نیروها را صرف مقابله با یکدیگر و خنثی‌سازی یکدیگر کند؛ لذا، همان‌طور که قبلاً نیز کراراً عرض شد، شورای مرکزی پس از بحث و بررسی مبسوط و مستوفا با اکثریت قاطع به این نتیجه رسید که مصلحت کنونی انقلاب در آن است که «حزب جمهوری اسلامی» تعطیل و فعالیت‌های آن به کلی متوقف گردد.
مراتب برای استحضار و کسب رهنمود عالی معروض می‌گردد.
والامر الیکم، و ادام الله بقائکم الشریف
سیدعلی خامنه‌ای- اکبر هاشمی رفسنجانی»
پاسخ بنیانگذار جمهوری اسلامی به نامه مشترک رهبران حزب جمهوری اسلامی
«بسمه تعالی
جنابان حجج الاسلام آقای خامنه ای و آقای هاشمی- دام توفیقهما.
موافقت می‌شود. لازم است تذکر دهم که حضرات آقایان مؤسسین محترم حزب، مورد علاقه اینجانب می‌باشند. امیدوارم همگی در این موقع حساس با اتفاق و اتحاد در پیشبرد مقاصد عالیه اسلام و جمهوری اسلامی کوشا باشید. ضمناً تذکر می‌دهم که اهانت به هر مسلمانی چه عضو حزب باشد یا نه بر خلاف اسلام و تفرقه‌اندازی در این موقع از بزرگ‌ترین گناهان است. والسلام علیکما و رحمة الله.
۱۱ خرداد ۶۶
روح‌الله الموسوی الخمینی»
ارگان حزب جمهوری اسلامی
روزنامه جمهوری اسلامی به مدیر مسئولی مسیح مهاجری، روزنامهٔ رسمی این حزب بود که پس از انحلال حزب نیز به فعالیتش ادامه داد و هنوز هم در حال انتشار است. نخستین مدیر مسئول این روزنامه سید علی خامنه‌ای بود و در حال حاضر روزنامه‌ای میانه رو به‌شمار می‌رود.
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ «گفتگوی تسنیم با نقی‌زاده به‌مناسبت انحلال حزب جمهوری:». تسنیم. دریافت‌شده در ۲ نوامبر ۲۰۱۷.
- ↑ «حزب جمهوری اسلامی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ مارس ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲ نوامبر ۲۰۱۷.
- ↑ Moslem, Mehdi. Factional politics in post-Khomeini Iran. New York: Syracuse University Press, 2002. 371. ISBN ISBN 0-8156-2978-8.
- ↑ «11 خرداد». تاریخ ایرانی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ ژوئن ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲ نوامبر ۲۰۱۷.